Tentoonstelling Hockney-Van Gogh: The Joy of Nature

Tekst Henkjan Hammenga
Foto’s Van Goghmuseum, Gerrit Brand en Henkjan Hammenga

De wereldberoemde Yorkshire landschappen van David Hockney zijn voor het eerst in Nederland te bewonderen in het Van Gogh museum. De tentoonstelling Hockney-Van Gogh: The joy of nature laat de gelijkenissen tussen de twee schilders zien en toont de onmiskenbare invloed dat het werk van Van Gogh had op het werk van Hockney. Van 1 maart tot 16 mei is het werk van Hockney in het Van Gogh museum in Amsterdam te bewonderen.

Eenmaal bij het Van Gogh museum aangekomen zien we hem meteen al staan, David Hockney: Met zijn opvallende pet, bril, en bretels is hij een opvallende verschijning. De twijfel slaat toe: zullen we hem aanspreken? We besluiten uiteindelijk om naar binnen te gaan; de kunstenaar zal straks wel bij de persconferentie aanwezig zijn. Maar mooi niet, Hockney liet zich die ochtend (27 februari) niet meer zien.
‘’Hockney is een van de meest inspirerende kunstenaars van deze tijd.’’ Met deze woorden opende directeur Alex Rutger de persconferentie. Na enige tijd kon de rondleiding beginnen. Een enorme foto van Hockney siert de ingang van de tentoonstelling. Het werk van de kunstenaar past in een serie presentaties waarmee het Van Gogh museum toont hoe vele generaties van kunstenaars zich door van Goghs werk laten inspireren. De moderne en hedendaagse kunstenaars tonen niet alleen de inspiratie die Van Gogh biedt, maar beïnvloeden op hun beurt ook de manier hoe er in de toekomst naar Van Gogh gekeken wordt.

Al gauw worden we in groepen rondgeleid en krijgen we een gedetailleerde omschrijving van elk schilderij van de kunstenaar en het motief achter zijn werken. Hockney is een van de bekendste vertegenwoordiger van de pop-art. Medio jaren 60 vertrok hij naar de Verenigde Staten, waar hij een realistische schilderwijze ontwikkelde. Zijn schilderij Portrait of an artist (pool with two figures) werd in 2018 voor meer dan negentig miljoen dollar bij Christie’s verkocht, een recordbedrag voor een levende kunstenaar.
De tentoonstelling toont echter geen werk van zijn periode in Amerika waar het sterk werd beïnvloed door zijn extravagante levensstijl. Veel schilderijen tonen zwembaden met naakte mannen. Hij schilderde de werkelijkheid, zoals hij die beleefde in de Los Angeles. De dood van zijn moeder is een keerpunt in het leven van David Hockney. Hij verhuist weer terug naar Yorkshire, zijn geboorteplek. Van het realisme van Los Angeles naar het romantische van Yorkshire. Hier zien we ook de eerste gelijkenis met Van Gogh, die van België naar Parijs verhuisde om tot een heel nieuw inzicht te komen. 

​Het landschap van Yorkshire is prachtig, en Hockney liet zich hier meteen door inspireren. Deze nieuw inspiratie is goed te zien in Woldgate woods. Dit werk bestaat uit een viertal schilderijen die elk jaargetijde in al haar schoonheid laten zien. De schilderijen zijn elk op dezelfde plek gemaakt zodat je niet anders kan dan de verschillen opmerken. Hier en daar is nog zand en gras zichtbaar, de sporen van de buitenschilder die Hockney werd. In The arival of spring in Woldgate zien we de liefde voor de lente van de Kunstenaar terug, wat in meerder werken naar voren komt. Het levensgrote schilderij is een eyecatcher en vult de ruimte. Het grote schilderij vormt een schril contrast met de Van Goghs, die een kleiner formaat hebben. Het was dan ook een hele uitdaging voor het museum om de tentoonstelling in te richten.
David Hockney had een hekel aan het werken met één perspectief. ‘De wereld is niet eendimensionaal’, zo vond hij. Zichzelf blijven ontwikkelen en het werken met nieuwe methodes maakt hem ook zeer vooruitstrevend. Technologie bood een uitkomst en bracht deze twee overtuigingen samen in The four seasons, Woldgate Woods. Hockney installeerde negen camera’s op een auto en reed elk seizoen hetzelfde landweggetje af. Het leverde een prachtig resultaat op waarin het landweggetje van negen verschillende hoeken te zien is, en worden op vier aparte schermen aan het publiek getoond. 

---

We komen op een andere verdieping van het museum aan, waar een hele bijzondere collectie van de kunstenaar meteen opvalt. The arival of spring in 2013 toont 25 Houtskoolschetsen. Met houtskool werd hij gedwongen om scherpte en diepte te creëren als compensatie voor het gebrek aan kleur. Dit werk vormt dan ook een bijzondere toevoeging aan zijn anders zo scherpe en kleurrijke landschapschilderijen.
In de landschapschilderijen zijn duidelijke overeenkomsten te zien met de landschappen van Van Gogh, zoals De Oogst, Veld met irissen bij Arles en Tuin van de inrichting Saint-Paul. Zo vormt de stilering van de verticale lijnen van de boomstammen van Tuin van de inrichting Saint-Paul een parrales met de repeterende lijnen van Hockneys beroemde The arival of spring in Woldgate, east yorkshire in 2011. 
​

De kunstenaar is steeds op zoek naar nieuwe methoden om zijn werk te laten zien. Op een dag ontdekte hij de mogelijkheden van de mobiele Apps. “Maar toen vond ik de app Brushes en begon ik te tekenen op de iPhone. Dat gaf me een heel nieuwe vorm van vrijheid: ik kon overal tekenen, zelfs in bed.” Deze nieuwe manier van schilderen wierp zijn vruchten af. Zo is het werk 29 december, No. 1 op bepaalde punten bijna fotorealistisch en het werk 11 May, No 1 een schilderij, met volle diepe kleuren. Deze experimentele schilderijen laten een heel andere kant van de kunstenaar zien.

​De vele creatieve kanten van David Hockney komen goed tot hun recht bij het slotstuk van de tentoonstelling. We naderen het einde van de rondleiding en voor ons bevindt zich het werk In the studio, December 2017, deze fotografische tekeningen zijn gedrukt op zeven vellen papier en bevestigd op zeven platen dibond. Ze vormen samen een enorme tekening. Het werk toont de studio van de kunstenaar met een bonte verzameling van schilderijen. Veel van deze schilderijen zijn niet terug te zien tijdens de tentoonstelling maar na een goede inspectie zie ik After Hobbema 2017 ertussen staan, die naast dit werk hangt. In the studio is een herkenning voor ieder die bekend is met het werk van Hockney, en een uitnodiging voor diegenen die meer van hem wil zien. In het midden van de studio staat David Hockney: de man die met van Gogh als inspiratie, de wereld in een nieuw licht zag, en op zijn beurt de wereld op een nieuwe manier laat kijken.   

---

Waardering: We doen het niet vaak maar voor deze tentoonstelling geven we *****