Soldatenkinderen. Pa van der Steur en zijn mini-kolonie in Indië

Donderdag 10 maart opent in Museum Bronbeek te Arnhem de tentoonstelling Soldatenkinderen. Pa van der Steur en zijn mini-kolonie in Indië, over het leven en werk van Johannes van der Steur, die de geschiedenis is ingegaan als ‘Pa’ van ca. 7.000 tehuiskinderen. De tentoonstelling is van 11 maart tot en met 11 september open voor publiek.

In 1893 opende Johannes van der Steur in Magelang (Java) het tehuis Oranje-Nassau, vanuit de wens opvang en gezelligheid te bieden aan militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL). Al binnen een jaar werd hij geconfronteerd met soldatenkinderen: de nakomelingen van KNIL-soldaten en inlandse vrouwen, doorgaans buiten het huwelijk verwekt. Van der Steur beschouwde het als zijn morele plicht om deze kinderen een Europese opvoeding te geven wanneer hun vader er niet (meer) was. 

Het tehuis ontwikkelde zich tot een magneet voor soldatenkinderen. Wezen, half-wezen, betalende logés, elk 'Steurtje' woonde er langere of kortere tijd, met ieder een eigen achtergrond. In de periode 1893-1945 bood Van der Steur circa 7.000 kinderen een thuis. Van der Steur overleed in 1945, kort na zijn bevrijding uit een Japans interneringskamp.  
​
‘Pa’ werd bekend als weldoener en voorbeeldig christen, maar was tegelijkertijd een hard core koloniaal die oprecht geloofde in de superioriteit van de Nederlandse (Europese) beschaving. De tentoonstelling beschrijft zijn Indische wereld, hoe hij voortdurend bezig was om fondsen te werven voor zijn almaar groter wordende tehuis. Daarbij hield hij zijn achterban een beeld voor van een ideale samenleving: in zijn tehuis zou hij de komende generatie van de stabiele kolonie opvoeden. Foto’s tonen deze geregisseerde werkelijkheid (soldatenkinderen in huisuniform), maar nemen de museumbezoekers ook mee áchter de schermen, met ‘kiekjes’ van het informele tehuisleven, zoals de slaapzaal en het eetlokaal. 

Soldatenkinderen roept ook vragen op. Want waar is moeder in dit verhaal? Stemde zij wel toe dat haar kinderen door ‘Pa’ uit de kampong werden gehaald? En hoewel ‘Pa’ in vele Indische families met grote eer wordt herdacht, schreven Indische kranten ook over kinderen die rebelleerden en wegliepen.