Sir Lawrence Alma-Tadema: klassieke verleiding

Sir Lawrence Alma-Tadema, Een gunstig uitkijkpunt (detail), 1895, Collectie van Ann en Gordon Getty.

Van 1 oktober 2016 tot en met 7 februari 2017 presenteert het Fries Museum Alma-Tadema, klassieke verleiding. Uit heel de wereld komen topschilderijen van een van de meest succesvolle schilders van de 19de eeuw naar Leeuwarden. Sir Lawrence Alma-Tadema wordt tijdens zijn leven wereldberoemd met zijn werk. Hij neemt de kijker mee naar alledaagse scenes uit de klassieke oudheid en brengt deze tijd, als eerste, echt tot leven. Zijn beelden zijn zo herkenbaar en overtuigend, dat regisseurs al meer dan een eeuw zijn werken gebruiken als blauwdruk voor historische spektakelfilms. Meer dan tachtig schilderijen vertellen samen met persoonlijke voorwerpen en filmfragmenten over zijn weg naar roem en hoe hij ons beeld van de oudheid blijvend heeft bepaald. Alma-Tadema, klassieke verleiding is de grootste tentoonstelling gewijd aan zijn oeuvre in de afgelopen honderd jaar.

10. Sir Lawrence Alma-Tadema, De dood van de eerstgeborene, 1872, olieverf op doek, 76.9 x 124.5 cm, 109 x 155.5 x 7.5 cm (lijst), Rijksmuseum, Amsterdam – legaat van Sir Lawrence Alma-Tadema, 1912. Foto © Rijksmuseum, Amsterdam

De Friese Lourens Alma-Tadema (1836 – 1912) volgde zijn opleiding tot schilder in Antwerpen en werkte in Brussel tot hij in 1870 naar Londen vertrok. Daar zou hij de rest van zijn leven wonen en werken. Hij liet zich naturaliseren en Lourens werd Lawrence Alma-Tadema. De kunstenaar ontwikkelde zich in Engeland tot een van de belangrijkste schilders van zijn tijd. Hij had een enorm netwerk en schildert in opdracht van welgestelde zakenlieden. Ook tegenwoordig is zijn werk nog in het bezit van de groten der aarde zoals George Lucas, Andrew Lloyd Webber en ons koningshuis. In 1899 werd Alma-Tadema geridderd en mocht zich voortaan ‘Sir’ noemen. Na zijn dood in 1912 liep Londen uit en werd hij als een beroemdheid begraven in de St. Paul’s Cathedral.

Hollywood
Sinds zijn huwelijksreis naar Rome en Pompeï was Alma-Tadema geboeid door de klassieke oudheid. Alma-Tadema ging te werk als een archeoloog, verzamelde antieke voorwerpen en reconstrueerde het verleden. Met zijn penseel wist hij als eerste een verloren wereld tot leven te wekken. Menig regisseur laat zich door zijn werk inspireren bij het maken van historische blockbusters als Ben-Hur en Gladiator. De tentoonstelling laat zien hoe zijn werk al meer dan een eeuw de filmwereld heeft beïnvloed en daarmee ons beeld van de oudheid heeft bepaald. Met deze originele invalshoek won het Fries Museum de tweejaarlijkse Turing Toekenning I (2015) van een half miljoen euro voor het beste tentoonstellingsplan van een Nederlands museum.
 
Grootste collectie, grootste tentoonstelling
Het Fries Museum beschikt over de grootste Alma-Tademacollectie van Nederland, deels gekregen van Alma-Tadema zelf en zijn dochters Laurence en Anna. Het museum kan als enige museum in Nederland de volledige ontwikkeling tonen die de schilder doormaakte. In 2015 kocht het Fries Museum een belangrijk sleutelstuk van de kunstenaar: Ingang van het theater, dat decennialang eigendom was van de steenrijke Amerikaanse William H. Vanderbilt. Het schilderij wordt gezien als een van de belangrijkste werken van de hand van Alma-Tadema. Hij veroverde er de Amerikaanse markt mee en vestigde zo definitief zijn internationale roem. De expositie omvat ruim tweehonderd objecten, waaronder meer dan tachtig schilderijen van Alma-Tadema en tientallen tekeningen, prenten en voorwerpen uit zijn atelier. Alma-Tadema, klassieke verleiding is de grootste tentoonstelling in de geschiedenis van het Fries Museum. Bovendien is het internationaal gezien de grootste tentoonstelling gewijd aan zijn oeuvre in de afgelopen honderd jaar. 


Internationale top
Het Fries Museum heeft internationale Alma-Tadema- en filmexperts aangetrokken om samen met de eigen curatoren van het museum deze tentoonstelling te ontwikkelen: professor Elizabeth Prettejohn, Universiteit van York, Peter Trippi, expert 19de-eeuwse Europese schilderkunst uit New York en Dr. Ivo Blom van de Vrije Universiteit Amsterdam. Met gedeelde inspanningen zorgt dit internationale team ervoor dat de beste werken van Alma-Tadema uit heel de wereld naar Leeuwarden komen. De topstukken uit de eigen collectie worden aangevuld met tientallen schilderijen uit privécollecties en uit de collecties van onder meer Musée d’Orsay, the Royal Academy of Arts, Tate en het Uffizi. Vele van de meer dan tachtig schilderijen zijn voor het eerst sinds lange tijd weer voor het publiek te zien.


Leeuwarden - Wenen – Londen
Alma-Tadema, klassieke verleiding gaat na Leeuwarden op reis door Europa. Het Fries Museum stuurt de tentoonstelling eerst naar Wenen en daarna naar Londen, waar Sir Lawrence Alma-Tadema zijn grootste internationale succes beleefde. Van 23 februari tot en met 18 juni 2017 is de expositie te zien in Belvedere in Wenen. Oostenrijks bekendste kunstcollectie is te vinden in dit museum dat huist in een van de Belvedere Paleizen, een UNESCO Werelderfgoedlocatie. Van 7 juli tot en met 29 oktober 2017 staat Alma-Tadema: At Home in Antiquity in Leighton House Museum, de voormalige woning en studio van de toonaangevende Victoriaanse kunstenaar Lord Leighton (1830-1896). Alma-Tadema was bevriend met Leighton en diens huis herinnert aan Tadema’s vergelijkbare huis en salonatelier in Londen. Leightons woning werd bescheiden gebouwd, maar groeide uit tot een 'privépaleis van kunst' en wordt nu beschouwd als een van de mooiste architectonische bezienswaardigheden in Londen.


Publicatie en kinderboek
Bij de tentoonstelling Alma-Tadema, klassieke verleiding geeft het Fries Museum een publicatie en een kinderboek uit. Het boek bij de tentoonstelling belicht leven en werk van Alma-Tadema door verschillende (inter)nationale experts. Het boek wordt uitgegeven door Prestel en verschijnt in drie talen. De Nederlandse editie heeft dezelfde titel als de tentoonstelling, de Engelse draagt de titel Lawrence Alma-Tadema. At home in Antiquity en de Duitse uitgave heet Lawrence Alma-Tadema. Klassische Verführung. Daarnaast brengt het Fries Museum voor het eerst een kinderboek uit. Vanuit het perspectief van een van zijn dochters wordt over het leven van Alma-Tadema verteld. Het verhaal is geschreven door kunsthistorica en kinderboekschrijfster Lida Dijkstra en is geschikt voor kinderen vanaf 8 jaar. Het boek wordt in het Fries en in het Nederlands uitgegeven door Uitgeverij en draagt de titel Wenje yn in skilderij / Wonen in een schilderij. Beide publicaties zijn vanaf 1 oktober verkrijgbaar in de museumwinkel.


Activiteiten
Bij de tentoonstelling wordt ook een uitgebreid activiteitenprogramma aangeboden: verschillende verdiepende lezingen, een publiekssymposium, kunstworkshops, diverse bijzondere filmvertoningen en een roman toga party! Naast het eigen programma organiseert ook de Vrije Academie diverse verdiepende activiteiten bij Alma-Tadema, klassieke verleiding.
 
Alma-Tadema, klassieke verleiding is onderdeel van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Voor deze tentoonstelling en het begeleidende filmprogramma werkt het Fries Museum samen met EYE en Slieker Film.
De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door genereuze bijdragen van de Turing Foundation, Provincie Fryslân, BankGiro Loterij, Mondriaan Fonds, VSBfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting Woudsend Anno 1816, de Rijksoverheid (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft namens de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Minister van Financiën een indemniteitsgarantie toegekend), Nelleke Nix Studio Gallery Press Inc., Vrienden van het Fries Museum, Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting, Gifted Art, Het Nieuwe Stads Weeshuis en Stichting Fonds voor de Geld- en Effectenhandel.
Ingang van het theater is verworven met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Saskia Fonds en Van Rijn Fonds), de BankGiro Loterij, het Mondriaan Fonds, de Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting, de Vrienden van het Fries Museum.
De tentoonstellingspublicatie is mede tot stand gekomen door een genereuze gift van de Isaacson-Draper Foundation.
Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door de Ir. Abe Bonnema Stichting, de Provincie Fryslân, het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, EZ/Kompas en de BankGiro Loterij.
​

---

8. Sir Lawrence Alma-Tadema, Onbewuste rivalen, 1893, olieverf op doek, 45.1 x 62.8 cm, 74.5 x 92.6 x 7.4 cm (lijst), Bristol Museums & Art Gallery, Bristol