Restauratieproject leidt tot De ontdekking van Mondriaan

Het schilderij Boerderij met bomen (1906), vanaf 3 juni te zien in de tentoonstelling ‘De ontdekking van Mondriaan’, had al jaren het depot van Gemeentemuseum Den Haag niet verlaten en het is wel duidelijk waarom. Er was met het blote oog geen boerderij te bekennen. Maar nadat het schilderij in het kader van het Mondriaan restauratieproject is schoongemaakt, kan het resultaat niet verrassender zijn. Op de voorgrond zien we opeens een grasveld, omheind door een heg en daarachter twee boerderijen en een kerktoren. Het is slechts een van de resultaten van het alomvattende en zes jaar durende Mondriaan restauratieproject.

De wijze waarop de werken van Piet Mondriaan in het verleden werden bewaard en behandeld, liep nogal uiteen. Tijdens controles zagen de restauratoren van het Gemeentemuseum geregeld grote verschillen in de conditie van de schilderijen. Daarom werd in 2008 gestart met het in kaart brengen van de toestand van de werken. Een jaar later startte het omvangrijke Mondriaan Restauratieproject, waarbij álle schilderijen en tekeningen van Piet Mondriaan uit de collectie werden gecontroleerd en zo nodig behandeld.

Grootschalige aanpak
Zo’n systematische en grootschalige aanpak van het oeuvre van een kunstenaar is binnen de nationale en internationale museumwereld vrij uitzonderlijk. Naast de twee vaste schilderijenrestauratoren van het museum, Ruth Hoppe en Leonoor Speldekamp, werden voor de duur van het project twee freelance restauratoren aangetrokken: Madeleine Bisschoff en Lidwien Speleers. Werken op papier werden behandeld door de papierrestauratoren van het museum: Paul van de Zande en Kees Bitter.
​
Nieuw onderzoek
Tijdens het project werd veel kennis opgedaan over Mondriaans techniek en materiaalgebruik, zijn vermoedelijke intenties, de keuzes die hij maakte tijdens het schilderen, zijn twijfel en zijn genialiteit als kunstenaar. De specialisten vonden voortdurend nieuwe aanknopingspunten voor verder onderzoek, zowel op natuurwetenschappelijk als kunsthistorisch gebied. Het Gemeentemuseum vindt het belangrijk om al deze kennis te delen en brengt geregeld publicaties uit. In de uitgave Restauratie van een wereldcollectie wordt de lezer in vogelvlucht meegenomen door het Mondriaan restauratieproject (2009-2015).

Ontdekkingen
De publicatie geeft inzicht in wat de restauratoren zoal tegenkwamen (o.a. verkleurd vernis, opstaande en loszittende verf, schimmels, dode vliegen, scheuren, golvingen in het doek, kromme spieramen), welke oplossingen ze vonden, en wat voor ontdekkingen ze deden over Mondriaans schildertechniek. Zo bleek Mondriaan een zoeker en een twijfelaar en experimenteerde hij naar hartenlust.  

---