Parijse prentenwereld: Van Gogh Museum ontsluit spectaculaire collectie prenten online

De artistieke rage van het fin de siècle nu permanent zichtbaar en voor iedereen te ontdekken

Met de gelanceerde website Parijse prentenwereld is de spectaculaire prentencollectie van het Van Gogh Museum voor iedereen online te bewonderen. Vanwege lichtgevoeligheid en de omvang van de verzameling is het niet mogelijk deze circa 1800 prenten en affiches uit het Franse fin de siècle in zijn volledigheid en permanent tentoon te stellen. De nieuwe website ontsluit de complexe wereld van de Parijse prenten voor een groot publiek. De bezoeker kan via de talloze dwarsverbanden tussen de prenten associatief dwalen in deze hechte wereld en kiest zelf hoeveel informatie hij tot zich neemt. Op bijna elke prent kan tot de papiervezel worden ingezoomd. De online prentencollectie – ontwikkeld door prijswinnende webbureau’s Fabrique en Q42 – richt zich door het gelaagd aanbieden van informatie op een breed spectrum van doelgroepen: van een jong visueel ingesteld publiek tot academici. 

Met de vandaag gelanceerde online prentencollectie is een langgekoesterde wens van het Van Gogh Museum in vervulling gegaan: het voortdurend en aan iedereen tonen van een unieke prentenverzameling, zonder restricties van ruimte en tijd. De website is altijd toegankelijk, toont de complete collectie en wordt voortdurend aangevuld met nieuwe aanwinsten (de collectie bestaat momenteel uit 1800 artistieke prenten, affiches en boeken).

Ontdek de dynamische Parijse prentenwereld
Het Van Gogh Museum experimenteert volop met innovatieve vormen van digitale ontsluiting en kennisdeling van zijn collectie. De Parijse prentenwereld is een mooi voorbeeld van de verkenning van de nieuwe technische mogelijkheden: onderzoeksgegevens zijn op een dynamische en overkoepelende manier met elkaar in verband gebracht. Door bij een prent op een van de omringende beelden te klikken, opent er meteen weer een nieuw venster naar een nieuw object uit de collectie. Door de verbanden vervolgens te verklaren met teksten in plaats van een beschrijving per werk, ontstaat een nieuw soort digitale publicatie die voortdurend herzien en verrijkt kan worden. Door het gebruik van interactieve tags en hyperlinks zijn de ontelbare artistieke en historische dwarsverbanden inzichtelijk gemaakt. Dat is cruciaal want de Parijse prentenwereld was hecht: elke individuele prent is op diverse manieren verbonden met talloze andere prenten. Zo deelden kunstenaars dezelfde invloeden en stijlkenmerken en komen ook hun onderwerpen, technieken en papiersoorten overeen. Kunstenaars werkten steeds met dezelfde drukkers en uitgevers, bestemden prenten voor dezelfde prentenalbums en tijdschriften en werkten met dezelfde café-concertartiesten, theatermakers en handelaren.

Toegankelijk en associatief
De bezoeker van de Parijse prentenwereld kan associatief dwalen in de visuele wereld van prenten. Hij kiest zelf hoeveel informatie hij tot zich neemt en hoe diepgaand hij op onderzoek uit gaat in de prentenwereld. Zo kan de bezoeker bijvoorbeeld op de naam ‘Ambroise Vollard’ zoeken en uitvinden dat deze charismatische kunsthandelaar een van de belangrijkste cultuurpausen van het fin de siècle was. Ook biedt de website inzicht in de overkoepelende thema’s van de collectie. Zo leert de bezoeker onder het kopje ‘intimiteit’ waarom op zoveel prenten stemmige interieurs staan afgebeeld. Deze manier van navigeren waarbij beleving centraal staat, is een belangrijk uitgangspunt voor de kunstliefhebber.
In de online prentencollectie kan ook gericht gezocht worden. De bezoeker kan bijvoorbeeld met één klik alle prenten naar boven halen die met een bepaalde musicus zijn verbonden (bijvoorbeeld ‘bladmuziek’). Ook worden bij alle prenten de gegevens uit de belangrijkste oeuvrecatalogi en wetenschappelijke publicaties vermeld, waarmee de website een waardevol naslagwerk is. Elke prent is tevens voorzien van een lijst literatuurverwijzingen. De site biedt dus meerdere lagen van informatie: van de grote thema’s van het fin de siècle als cultuurperiode en een representatief overzicht van de 19de-eeuwse prentkunst tot zeer gedetailleerde informatie over elke prent.  

Aard van de collectie
In het jaar 2000 kocht de Vincent van Gogh Stichting voor het museum een verzameling prenten uit het Franse fin de siècle van een particulier (bestaande uit 786 prenten en 18 kunstenaarsboeken), een van de mooiste internationale collecties prentkunst uit deze bloeiperiode. Deze prentencollectie is van groot belang voor het Van Gogh Museum, dat als doelstelling heeft het leven en werk van Vincent van Gogh en de kunst van zijn tijd toegankelijk te maken. De hausse aan prenten begon op stoom te komen in de jaren dat Van Gogh in Parijs woonde (1886-1888), toen hij en zijn broer Theo de ontwikkelingen volgden en samen ook grafiek van tijdgenoten verzamelden. Dankzij de prentencollectie is het mogelijk om lijnen te trekken van voorlopers van Van Gogh naar zijn vrienden en tijdgenoten en vervolgens naar kunstenaars die weer door hen zijn geïnspireerd. Sindsdien wordt de collectie voortdurend uitgebreid (onlangs zijn de prentenserie Intimités van Félix Vallotton en enkele belangrijke prenten en affiches van Toulouse-Lautrec aangekocht).

Achtergrond: prentenrevolutie in het fin de siècle
Tot halverwege de 19de eeuw werd prentkunst in Frankrijk voornamelijk gebruikt om schilderijen en beelden zo nauwkeurig mogelijk te reproduceren voor een groot publiek. Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw veranderde dit compleet: kunstenaars experimenteerden volop met prenttechnieken en elke druk werd nu gezien als een individueel kunstwerkje op zich. Werd voorheen de oplage bepaald door de marktvraag en de conditie van de plaat, nu werd een beperkte oplage een bewuste keuze om de prenten een zeldzaam karakter te geven. Deze ontwikkeling nam een hoge vlucht in het fin de siècle (1890-1905): toen een nieuwe generatie kunstenaars de prentkunst omarmde als het moderne medium van hun tijd.
De prentkunstenaars deelden bovendien in een fascinatie voor het moderne leven, zoals het opwindende Parijse uitgaansleven, de Japanse prentkunst en het intieme huiselijke bestaan van de gegoede burgerij. Ideeën over moderniteit en kunst werden gedeeld met elkaar en met schrijvers, dichters en denkers en komen in de prenten uit die tijd naar voren. Deze ontwikkeling kwam in een stroomversnelling na de dood van Van Gogh in 1890, maar de grafiekrevolutie is niet los te zien van zijn tijdgenoten en de generatie kunstenaars die na hem kwam. 

Voor meer informatie zie www.vangoghmuseum.nl/prenten