Leidse meesters rondom het laatste oordeel

Lucas van Leyden, Laatste Oordeel (1526-27). Collectie Museum De Lakenhal, Leiden

Het Laatste Oordeel, het beroemde drieluik van Lucas van Leyden, krijgt gedurende de restauratie en uitbreiding van Museum De Lakenhal een nieuw onderkomen in de Eregalerij van het Rijksmuseum in Amsterdam. Vooruitlopend op deze ingrijpende verhuizing is rondom dit drieluik nu een presentatie ingericht met werken van moderne en hedendaagse Leidse meesters uit de collectie van Museum De Lakenhal. Zo is een verrassende combinatie ontstaan van het 16e-eeuwse drieluik met schilderijen uit de 20e en 21e eeuw. Het is een laatste eerbetoon aan het Laatste Oordeel, voor de sluiting van het museum ten behoeve van restauratie en uitbreiding.

Laatste Oordeel
Het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden wordt ook wel ‘de Nachtwacht van de 16e eeuw’ genoemd. Al sinds het ontstaan in 1526-15267 speelt het monumentale drieluik een toonaangevende rol in de Leidse kunstwereld. Maar de roem van het schilderij strekt zich ook uit tot ver over de landsgrenzen. Toen eind 16e eeuw de beeldenstormers Leiden onveilig maakten, nam het stadsbestuur het drieluik in bewaring in het stadhuis. Daarmee werd de basis gelegd voor de Leidse verzamelingen, die in 1874 leidden tot de opening van Museum De Lakenhal. Nog altijd vormt het Laatste Oordeel het onbetwiste hoogtepunt van de museale collectie.

Inspiratie
In de loop van bijna vijfhonderd jaar heeft het Laatste Oordeel van Lucas van Leyden vele kunstenaars geïnspireerd, en ook vandaag is de impact op kunstenaars én publiek nog altijd groot. In de huidige presentatie is het drieluik omgeven door het werk van vier Leidse kunstenaars. Voor Jan Wolkers (Oegstgeest 1925 – Westermient 2007) en Kees Buurman (Leiden 1933 – Leiden 1997) maakte het werk van Lucas van Leyden deel uit van hun culturele opvoeding en ontwikkeling. Jan Wolkers maakte voor zijn overlijden nog één groot schilderij, waarin hij in
gedachten terugkeerde naar het Leiden van zijn jeugd. Dit Grote Gele Doek, dat gezien kan worden als het ‘laatste oordeel’ van Jan Wolkers, is nu voor het eerst te zien naast het 16e-eeuwse drieluik. Allart Lakke (Zeist 1961) en Maurice Braspenning (Rotterdam 1968) maakten in de afgelopen jaren werk dat direct geïnspireerd is op het Laatste Oordeel. De presentatie wordt gecompleteerd door een werk dat de kunstenaar Jan Rothuizen (Amsterdam 1968) in 2010 maakte naar aanleiding van de collectie van Museum De Lakenhal, getiteld ‘VOOR ALTIJD TOEN’. De presentatie werd speciaal voor deze gelegenheid ingericht door directeur Meta Knol.

Restauratie en uitbreiding
Vanaf medio 2016 zal Museum De Lakenhal tijdelijk de deuren sluiten ten behoeve van restauratie en uitbreiding. De feestelijke heropening staat gepland voor medio 2018. In de tussenliggende periode gaan de belangrijkste topstukken uit de collectie op reis naar andere Nederlandse musea, waaronder het Rijksmuseum in Amsterdam. Het hoogwaardig restaureren van de 17e-eeuwse ‘Laecken-Halle’ staat tijdens de werkzaamheden voorop. Daarnaast wordt Museum De Lakenhal uitgebreid met een nieuwe vleugel, met daarin onder meer twee nieuwe expositiezalen. In het bestaande complex komt daardoor meer ruimte voor de vaste collectie én meer ruimte voor het publiek.