Joods Historisch Museum toont voor het eerst het complete levenswerk van kunstenaar Charlotte Salomon

Zelfportret

Het Joods Historisch Museum markeert in 2017 het honderdste geboortejaar van de Duits-joodse kunstenaar Charlotte Salomon (1917-1943). Op 20 oktober 2017 opent de tentoonstelling Charlotte Salomon. Leven? of Theater?, die is gewijd aan haar bijzondere artistieke nalatenschap. Voor het eerst wordt het complete werk Leven? of Theater? getoond – bijna 800 gouaches. Het museum belicht de unieke kwaliteit van haar omvangrijke kunstwerk en het internationale belang van Salomon als kunstenaar.
​

Charlotte Salomon maakte haar beroemde geschilderde muziektheaterstuk in Zuid-Frankrijk, waar zij als joodse vluchteling enige jaren verbleef. In 1947 werd het kunstwerk daar aangetroffen door Salomons ouders, die het in 1971 schonken aan het Joods Historisch Museum. Al decennialang reizen delen van het werk langs musea wereldwijd. Het levenswerk van Salomon roept intense reacties op bij het publiek en inspireerde filmers, schrijvers, choreografen en andere kunstenaars tot eigen creaties.

Salomon studeerde aan de kunstacademie in haar geboortestad Berlijn toen zij eind 1938 op eenentwintigjarige leeftijd de Jodenvervolging in de stad ontvluchtte en introk bij haar al eerder gevluchte grootouders in Zuid-Frankrijk. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog ontvouwde zich daar ook een persoonlijke tragedie. Salomons grootmoeder bezweek onder druk van de omstandigheden, werd krankzinnig en pleegde zelfmoord. Van haar grootvader vernam Salomon toen dat nagenoeg alle vrouwen in haar familie zo waren gestorven, met inbegrip van haar moeder.

Om hetzelfde lot af te wenden besloot Salomon om ‘iets totaal waanzinnig bijzonders’ te ondernemen. Ze trok zich terug en herschiep haar leven in een reeks van bijna 800 gouaches. Dat deed ze zingend en neuriënd. Ze gaf het werk de vorm van een geschilderd muziektheaterstuk (Singspiel), waarin ze haar familieleden als hoofdrolspelers voorstelde, muzikale verwijzingen maakte en feit en fictie met elkaar vermengde. Een groot deel gaat over haar geliefde, zangpedagoog Alfred Wolfsohn (1896-1962), die ze vele malen afbeeldde. Het kunstwerk Leven? of Theater? hielp Salomon om te overleven. Maar in 1943, inmiddels zwanger en getrouwd met een medevluchteling, werd zij naar Auschwitz gedeporteerd en vermoord. Ze was toen 26 jaar.

Voor deze tentoonstelling zijn diverse nieuwe multimediale toepassingen ontwikkeld, die de gelaagdheid en het theatrale karakter van het werk illustreren. Zo kunnen bezoekers de muziek beluisteren waar Salomon in haar kunstwerk naar verwijst en de betekenis ervaren van de verschillende kunstvormen in het werk. De tentoonstelling besluit met de geschilderde brief die Salomon in het voorjaar van 1943 aan haar kunstwerk toevoegde.

Ter gelegenheid van het honderdste geboortejaar van Charlotte Salomon organiseert het museum verschillende evenementen, waaronder een workshop voor kinderen en een symposium. Meer informatie staat op jck.nl.