Het Nieuwe Instituut presenteert Space Embodied. The Russian Art of Movement 1920-1930

Repetitie Joseph the Beautiful, Odessa Theatre of Opera and Ballet, 1926 © K. Goleizovsky, B. Erdman & S. Vasilenko / Kas’ian Goleizovsky archief. Collectie van de Goleizovsky familie, Moskou

Space Embodied, sinds afgelopen zondag te zien in Het Nieuwe Instituut, gaat over het streven naar een nieuwe, vrije mens, zoals gepropageerd door de Russische avant-garde. Space Embodied is een installatie over het lichaam in beweging: levensgrote projecties van dansers, een dansvloer, decorstukken en spiegels confronteren de bezoeker op een even directe als fysieke manier met het historische materiaal uit de jaren twintig van de vorige eeuw.

Voor veel kunstenaars in de vroege twintigste eeuw is ‘de nieuwe mens’ een belangrijk thema. Meer dan ooit tevoren wordt het menselijk lichaam het onderwerp van artistiek experiment. Zeker in Rusland, waar de revolutie de complete maatschappij en dus ook de kunst radicaal wil veranderen, richt de avant-garde zich op de totstandkoming van een nieuwe, vrije mens. Architecten, schilders, componisten, ontwerpers, filmers: binnen allerlei disciplines worden conventies doorbroken. Samenwerking tussen de vakgebieden is deel van deze nieuwe revolutionaire kunstpraktijk.
 
De geest van de revolutie beïnvloedt ook het ballet, een kunstvorm die bij uitstek om het menselijk lichaam draait. In de jaren twintig ontwikkelt de vrije dans zich stormachtig. De nieuwe choreografieën, aanvankelijk in Rusland geïntroduceerd door de Amerikaanse danseres Isadora Duncan, kiezen de natuurlijke beweging als alternatief voor de academische patronen van het klassieke ballet. Het lichaam dient te worden bevrijd van allerlei sociale en seksuele conventies. Deze experimentele benadering is ook terug te vinden in de kostuums en decors die de ruimte rond de dansers moet transformeren. En dankzij recent ontwikkelde fotografische en cinematografische technieken kunnen de opwindende vernieuwingen van toen nu worden vastgelegd.
 
De installatie Space Embodied concentreert zich op de erfenis van de Russische vrije dans, en vooral op de visuele taal die kunstenaars en fotografen daaraan gaven. Hun fascinatie was met name gericht op de relatie van het dansende lichaam tot de ruimte, de muziek en de politiek van het revolutionaire Rusland. De bloei van de vrije dans duurt maar kort. Al in de jaren dertig werden de meeste dansstudio’s op last van de communistische machthebbers gesloten, omdat ze te ‘formalistisch’ zouden zijn. Dat weerhield het Stalin-regime er later niet van om allerlei elementen uit de choreografieën te gebruiken in films en bij de massale gymnastische opvoeringen, die zo specifiek zijn voor dit politieke regime.
 
Grafisch ontwerpers Experimental Jetset en fotograaf Johannes Schwartz baseerden Space Embodied op oorspronkelijke decors. In drie delen (Space, Body en Movement) worden beelden getoond van de uitzonderlijk creatieve samenwerking tussen dansers en fotografen, scenografen en choreografen. De grondslag hiervoor ligt in een diepgaand onderzoek van de Italiaanse kunsthistorica Nicoletta Misler. Haar boek V Natsjale Bilo Telo (In het begin was er het lichaam) documenteert de veranderende blik op het menselijk lichaam in de Russische kunst van de periode 1900-1930. 

​Tentoonstellings- en activiteitenprogramma n.a.v. de Olympische Spelen
Voor het Nieuwe Instituut vormen de Olympische Spelen van Rio de Janeiro de aanleiding om in 2016 een belangrijk deel van de programmering te wijden aan het lichaam. Niet alleen dat van de individuele atleet, maar ook de mensenmassa die gedurende een evenement als Rio 2016 door middel van geavanceerde technologieën als een collectief lichaam wordt constant gemonitord, geanalyseerd en gemanipuleerd. Innovaties hebben ertoe geleid dat zowel het lichaam van de burger, als dat van de openbare ruimte, de stad en de staat gaandeweg efficiënter naar een ideaalbeeld kunnen worden gevormd. Zo ontstaan er op alle niveaus nieuwe, ontworpen lichamen, en media spelen een essentiële rol in het vastleggen en verspreiden hiervan.
 
Het programma bestaat uit de volgende tentoonstellingen:

• The Life Fair. New Body Products
• Control Syntax Rio. Monitoring the Collective Body
• Space Embodied. The Russian Art of Movement 1920–1930
• 51 Sprints
• Munich 1972. The Design of a Democratic Body
• Platform. Body/Space
  

Expositie: Space Embodied
Locatie: Het Nieuwe Instituut, Museumpark 25, Rotterdam
Wanneer: 12 juni t/m 18 september 2016
​www.hetnieuweinstituut.nl