Glans en Geluk Kunst uit de Wereld van de Islam

Tegel in de vorm van een ster, Oost-Iran, midden 15e eeuw, kiezelaardewerk, cuerda seca decoratietechniek, diameter 38,5 cm Gemeentemuseum Den Haag

8 september 2018 t/m 3 maart 2019
​
Alsof deze gisteren is beschilderd. Zo helder is het kobaltblauw op de Perzische twaalfpuntige stertegel uit omstreeks 1445. De tegel is dit najaar te zien in Glans en Geluk - Kunst uit de Wereld van de Islam, samen met honderden andere schatten die nooit eerder of weinig zijn getoond. De tentoonstelling zet na lange tijd de rijke collectie islamitische kunst van het museum weer in de schijnwerpers. De verzameling omvat veel – keramiek, glas, metaal, tapijten en houten deuren uit de periode 900-1900 – en is een van de beste collecties van Nederland.

Moskeelamp met het lichtvers uit de Koran en titels van opdrachtgever, Syrië of Egypte, 1322-1328, glas met emaillebeschildering en verguldsel, hoogte 32,1 cm Gemeentemuseum Den Haag

Schenkkan, Iran, circa 1200, kiezelaardewerk met lusterglazuur, hoogte 21,5 cm Gemeentemuseum Den Haag

​Van vloeiende kalligrafie tot weelderige bloemenpracht, van geometrische sterpatronen tot oneindige arabesken en levensechte vogels en vissen. Glans en Geluk – Kunst uit de Wereld van de Islam brengt vele verworvenheden van de Islamitische kunst bij elkaar. Het is een tentoonstelling vol pracht en praal waarbij de nadruk ligt op het ornamentele karakter van islamitische kunst en de verhalen over cultuur, traditie en ambacht. Het Gemeentemuseum belicht daarmee een kant van de islamitische cultuur die in het publieke debat zelden aandacht krijgt: de uitbundigheid en positieve boodschap van islamitische kunst.
​
De islamitische wereld als centrum Met de verspreiding van de islam vanaf de vroege zevende eeuw ontstaat een islamitisch rijk dat zich op zijn hoogtepunt uitstrekt van Spanje tot aan China. Aan de diverse hoven loopt men regelmatig voor op andere delen van de wereld op het gebied van wetenschap, techniek en kunst.

De islamitische cultuur heeft door de geschiedenis heen prachtige kunstobjecten voortgebracht, die bovendien hun weg vonden naar het Verre Oosten én Europa. Handelaars, ambachtslieden, pelgrims, diplomaten, studenten en wetenschappers reisden tussen de verschillende steden: kennis, technieken, talen, gewoonten en kunstvormen werden uitgewisseld. Over handelsroutes en als oorlogsbuit verplaatsten voorwerpen zich van de ene naar de andere regio, met kruisbestuiving van vormen en decoraties tot gevolg.

Decoratieve patronen op bijvoorbeeld tegeltableaus en stucwerkpanelen tonen aan dat deze verbinding en uitwisseling niet alleen plaatsvond tussen islamitische landen in het Middellandse Zeegebied en zuidelijk Europa, ook keramisten uit China en de islamitische wereld vonden inspiratie in elkaars tradities. 

Ode aan het ambachtVeel kunst uit de wereld van de islam is voorzien van een minutieuze ornamentiek. De rijke details van de versieringen zijn zowel religieus als wereldlijk van aard. Ze herinneren aan het moois dat in het hiernamaals te wachten staat. Maar geven ook uitdrukking aan een liefde voor het goede leven. Dit in contrast met de kunst die op datzelfde moment in Europa wordt gemaakt, waar meer het accent ligt op kwelling en verdoemenis. 

Glans en Geluk ontrafelt deze positieve symboliek, maar staat ook stil bij hoe de voorwerpen werden gebruikt en gemaakt. De tentoonstelling is daarmee een ode aan het ambacht. Eeuwenoude technieken als glasblazen, houtsnijden, kalligrafie of tapijtknopen vertellen verhalen over cultuur, tradities en opdrachtgeverschap en de rol van de islamitische cultuur in de wereld. 
​
Collectie Het Gemeentemuseum heeft een van de belangrijkste collecties islamitische toegepaste kunst in Nederland. De objecten in de tentoonstelling zijn afkomstig uit onder meer Afghanistan, China, Egypte, India, Irak, Iran, Italië, Marokko, Spanje, Syrië en Turkije. Voor Glans en Geluk wordt rijkelijk geput uit dit bezit, aangevuld met een aantal bijzondere bruiklenen uit Nederlandse museale collecties. ​

Tegel met kalligrafie in reliëf (eretitels van opdrachtgever), Iran, 1200-1400, aardewerk, hoogte 42 cm Gemeentemuseum Den Haag

De tentoonstelling staat in een lange traditie van het tonen van keramiek, glas en tapijten uit de Islamitische wereld. Al in 1927 presenteert het Gemeentemuseum Islamische kunst, een tentoonstelling met voornamelijk bruiklenen uit buitenlandse collecties. In 1993 toont het museum de belangrijke al-Sabah-collectie onder de naam Kunstschatten uit Koeweit: 1000 jaar islamitische kunst en mecenaat. In 2006 volgt Glas uit de Oriënt, een kleine tentoonstelling over de collectie islamitisch glas. In 2013 heeft het Gemeentemuseum een tentoonstelling georganiseerd in Escher in het Paleis, waarbij een deel van de collectie is getoond in samenhang met werken van M.C. Escher (Escher & Schatten uit de Islam).

Het Gemeentemuseum organiseert rondom Glans en Geluk - Kunst uit de Wereld van de islam een literair, culinair en muzikaal randprogramma, waarvoor het samenwerkt met schrijvers, chef-koks en muzikanten uit de landen van herkomst van de objecten. Ook initieert het museum een rijk programma van rondleidingen en workshops voor volwassenen en kinderen, en intensiveert het zijn maatschappelijke activiteiten in de stadsdelen van Den Haag, zodat alle inwoners kennis kunnen maken met deze bijzondere collectie.

Stadhouderslaan 41, 2517 HV Den Haag