Gemeentemuseum Den Haag treedt officieel toe tot landelijk Canonnetwerk

Kunsttijdschrift De Stijl, redactie Theo van Doesburg met medewerking van Piet Mondriaan, Gino Severini e.a., 1e jaargang nr. 2, 1917, Gemeentemuseum Den Haag

Van over de hele wereld raken kunstenaars geïnspireerd door De Stijl, de beweging die in 1917 door Theo van Doesburg (1883-1931) met het gelijknamige tijdschrift werd gelanceerd. Zo ook Katarzyna Kobro (1898–1951) en Władysław Strzemiński (1893–1952), twee Poolse kunstenaars die een actieve rol speelden in de avant-garde kunstscene die bloeide aan het begin van de twintigste eeuw. Wie wil weten hoe De Stijl is ontstaan en wat de invloed is van deze beweging op kunst en vormgeving over de hele wereld, is in Gemeentemuseum Den Haag op de juiste plek. Met de opening van de tentoonstelling Katarzyna Kobro & Władysław Strzemiński treedt het museum officieel toe tot het landelijk Canonnetwerk.

Władysław Strzemiński, Architectonische compositie 13c, 1929, olieverf op doek, collectie Muzeum Sztuki, Łódź © Muzeum Sztuki, Łódź & Ewa Sapka-Pawliczak

Vrijdag 22 maart krijgt directeur van het Gemeentemuseum Benno Tempel het symbolische Canonschild uitgereikt door Teus Eenkhoorn, directeur Nederlands Openluchtmuseum. Vanaf dat moment maakt het museum officieel deel uit van het Canonnetwerk. Dit is een netwerk van Nederlandse musea en erfgoedinstellingen die samen de vijftig ‘vensters’ van de Canon van Nederland vertellen. De Canon van Nederland kent momenteel drie vensters die gaan over beeldende kunst: Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh en kunstbeweging De Stijl.

Canonvenster De Stijl
Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog, waarin Nederland neutraal was, werden kunstenaarsgroep De Stijl en het kunsttijdschrift De Stijl opgericht. Na de oorlog gaat Theo van Doesburg naar Parijs en Weimar om De Stijl internationaal te promoten. Ondanks de kleine oplage van het tijdschrift zijn de ideeën achter De Stijl van enorme betekenis. Samen met het Duitse Bauhaus wordt De Stijl de invloedrijkste avant-garde beweging van de vroege twintigste eeuw.
​
Met een bijzondere De Stijl-collectie en de permanente tentoonstelling Mondriaan & De Stijl is het Gemeentemuseum dé plek in Nederland waar je het verhaal van De Stijl leert kennen. De tijdelijke tentoonstelling van Katarzyna Kobro en Władysław Strzemiński biedt een verdere verdieping en verbreding van dit verhaal. In de vaste opstelling van de Mondriaan & De Stijl-collectie is tegelijkertijd met de tentoonstelling een indrukwekkende verzameling avant-garde kunst te zien, die door een groep Poolse kunstenaars onder leiding van Kobro en Strzemiński bijeen is gebracht.

Tussen het kunstenaarsechtpaar Kobro en Strzemiński en de kunstenaars van De Stijl was er een vruchtbare wisselwerking. Niet alleen op artistiek, maar ook op theoretisch niveau: Strzemiński correspondeerde regelmatig met Van Doesburg en hij verdedigde, net als Van Doesburg, de abstracte kunst in manifesten en polemische artikelen.

Topstuk
Het kunsttijdschrift De Stijl, dat in 1917 voor het eerst verscheen onder de bezielende leiding van Van Doesburg, is een van de topstukken in de collectie van het museum, dat hoort bij het canonvenster ‘De Stijl’. Op de voorpagina van het blad staat dat De Stijl een bijdrage wil leveren aan “de ontwikkeling van het nieuwe schoonheidsbewustzijn,” met als bedoeling “den modernen mensch ontvankelijk [te] maken voor het nieuwe in de Beeldende Kunst.” Van Doesburg nodigde kunstenaars Piet Mondriaan en Bart van der Leck, dichter Antony Kok en architect Jacobus Oud uit om hun visie op een nieuwe kunst, passend bij de moderne wereld, in het tijdschrift te publiceren. Vilmos Huszar ontwerpt het logo, dat de kaft van het eerste nummer siert. Uiteindelijk zal het tijdschrift tussen 1917 en 1931 worden gepubliceerd.

Canon van Nederland en Canonnetwerk
Met de Canon van Nederland als uitgangspunt slaan musea door heel Nederland de handen ineen om de veelzijdigheid van de Nederlandse geschiedenis voor het voetlicht te brengen: het Canonnetwerk. De Canonmusea presenteren iconische topstukken van de Canon in de eigen museale context en trekken op in gezamenlijke programmering en campagne. Deze landelijke samenwerking is een initiatief van het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem, waar sinds september 2017 de overzichtspresentatie van de Canon van Nederland te zien is. Een unieke presentatie die de vijftig belangrijkste personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis toont. De komende jaren groeit het Canonnetwerk uit tot enkele tientallen musea, verspreid over twaalf provincies, met voorwerpen die onmisbaar zijn om de Canon te verbeelden. Zo komt de bezoeker oog in oog te staan met de geschiedenis van Nederland. De landelijke samenwerking wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, het K.F. Hein Fonds en de Gravin van Bylandt Stichting.

Władysław Strzemiński en Katarzyna Kobro, ca. 1930-1931 © archief Muzeum Sztuki, Łódź