Exposities Westfries Museum in teken 400 jaar Batavia

Een foto van Eva Ment, de jonge bruid van Jan Pietersz Coen die hij na zijn huwelijk mee naar Batavia nam.

In 2019 is het 400 jaar geleden dat Batavia werd gesticht, het handelscentrum van de VOC in Azië. Het Westfries Museum en VOC-museumschip de Halve Maen in Hoorn staan in hun programmering van dit seizoen stil bij dit historische feit. Het museum lanceert op 30 mei een sensationeel nieuw Virtual Reality programma: Batavia 1627 VR. Vanaf 10 februari loopt in het museum onder de titel ‘Indisch Palet’ een expositie met Indische Kunst. In de zomer gevolgd door de tentoonstelling ‘Depok, de droom van Cornelis Chastelein’.Deze tentoonstelling belicht de geschiedenis van Depokkers, een bijzondere gemeenschap van voormalige mensen in slavernij onder de rook van Batavia.

Batavia 1627 Westfries Museum

Dat juist het Westfries Museum dit jaar stil staat bij de historische stichtingsdatum van Batavia is niet vreemd gezien de relatie tussen Hoorn en de stichting van dit handels- en bestuurscentrum van de VOC en latere hoofdstad van Nederlands Indië.
Batavia was het geesteskind van de in Hoorn geboren gouverneur generaal Jan Pietersz Coen, die van mening was dat de VOC in Azië een ontmoetingspunt nodig had. Een centraal punt waar de hele handel uit Azië samen kon komen. Hij liet zijn oog vallen op de Javaanse havenstad Jacatra.  Dat was zeer tegen de zin van de plaatselijke vorst van Mataram. Die sloot een verbond met de Engelse tegenstrever van de VOC om dit te voorkomen. Het gewapende conflict dat hiervan het gevolg was, werd in 1619 beslecht in het voordeel van Jan Pietersz Coen. Op 30 mei 1619 stichtte hij op de puinhopen van Jacatra zijn zo vurig gewenste handelscentrum. Hij wilde het als eerbetoon aan zijn geboortestad Nieuw Hoorn noemen. De VOC directie, de Heeren XVII, stak daar een stokje voor.
 
Smeltkroes
In 1627 liet toenmalig gouverneur generaal Pieter de Carpentier de stad Batavia, toen net acht jaar oud, vastleggen door de landmeter Floris van Berckenrode. Dit resulteerde in een immens grote geschilderde kaart van de stad. Deze was bestemd voor VOC directie.
De kaart laat heel mooi het Kasteel van Batavia zien, het fort met zijn vier bastions langs de rivier de Cliwang die de haven en de ommuurde stad ten zuiden ervan beschermt. In het Kasteel bevonden zich de bestuursgebouwen, pakhuizen, werkplaatsen en woonhuizen van het personeel van de VOC.
De stad telt in 1627  een paar duizend inwoners en valt op door z’n schaakbordachtige stratenpatroon en Hollands aandoende grachten. Maar Hollands was Batavia allerminst. De bevolking bestond voor het grootste deel uit Aziatische handelaren en slaafgemaakten, afkomstig uit China, India en de Indische Archipel. Batavia was een smeltkroes van culturen en daarmee ook van bouwstijlen. Zelfs de Hollandse huizen waren aan de Indische omstandigheden aangepast, met overhangende dakranden als bescherming tegen de zon en bijgebouwen om de mensen in slavernij te huisvesten.
 
Metropool
Een smeltkroes is Batavia altijd gebleven. Aan het eind van de 17e -eeuw was het handelscentrum uitgegroeid tot een multiculturele stad van 70.000 inwoners en het succesvolle middelpunt van de Hollandse en Chinese internationale handel. Europeanen vormden nog geen 10 procent van de bevolking. Tegenwoordig heet de stad Jakarta en is ze een bruisende metropool met bijna net zoveel inwoners als heel Nederland.
 
Batavia 1627 virtual reality
De kaart van Floris van Berckenrode uit 1627, de oudste geschilderde kaart van Batavia, hangt tegenwoordig in het Westfries Museum in Hoorn. Hij werd in 1918 zwaar beschadigd terug gevonden op de zolder van het oude stadhuis van Hoorn. In die staat is de kaart nog altijd in het museum te zien.
Gelukkig zijn er nog steeds heel veel details op de kaart te zien die uitnodigen om je een voorstelling te maken hoe het leven in het Batavia van toen geweest moet zijn. Om dat voor iedereen makkelijk te maken brengt het museum deze bijzondere kaart met de nieuwste virtual reality technieken tot leven in een prachtige nieuwe presentatie: Batavia 1627 VR.
Hierin is kaartenmaker Floris van Berkenrode de gids die de bezoekers door de stad heen rondleidt. Dat begint met een bezoek in vogelvlucht over de stad met zijn Kasteel, haven, stad en omgeving. Om vervolgens ergens in de stad te landen, waar bezoekers getuige zijn van het dagelijks leven in deze levendige en multiculturele handelsnederzetting. Het museum, dat al sinds 2014 historische virtual reality presentaties aanbiedt, heeft hiervoor een speciale zaal met 30 stoelen en VR brillen ingericht.
 
Depok, de droom van Cornelis Chastelein
Met de expositie ‘Depok, de droom van Cornelis Chastelein’ vanaf 30 juni, snijdt het museum een actueel thema aan, dat van de slavernij. Vaak is de blik gericht op de slavenhandel in de West, maar ook in de Oost was slavernij een alledaags gegeven. Cornelis Chastelein, een hoge VOC -beambte was in zijn opvattingen over slavernij zijn tijd ver vooruit. Hij liet na zijn dood in 1714 zijn landgoederen én kapitaal na aan zijn slaafgemaakten voor een sociaal experiment. Daarbij leefden zij en hun nakomelingen in vrijheid.
De internationaal bekende fotograaf Geert Snoeijer, gesteund door de Australische historica Nonja Peters, volgde hun geschiedenis. Een geschiedenis waarin alle belangrijke thema’s uit de koloniale en post-koloniale geschiedenis voorbij komen. Geert Snoeijer geeft met zijn indringende portretfoto’s en verhalen van de huidige generatie Depokkers het bijzondere verhaal van de droom van Cornelis Chastelein en de Depokkers een stem en een gezicht.
 
Welkom in de Gouden Eeuw
Het Westfries Museum in Hoorn is een museum van de Gouden Eeuw. Het is gevestigd in het monumentale Statencollege uit 1632. De collectie en het gebouw vertellen samen het verhaal van de Gouden Eeuw, met speciale aandacht voor de VOC. Het museum wil heden en verleden met elkaar verbinden en bezoekers verrassen. Naast de vaste collectie presenteert het museum drie keer per jaar een tijdelijke tentoonstelling.