Drie aanwinsten voor collectie Van Gogh Museum

Fotobijschrift: Brief van Vincent van Gogh aan Albert Aurier (detail), 9 of 10 februari 1890. Van Gogh Museum, Amsterdam (schenking dhr. en mevr. Cheung Chung Kiu)

Brief van Van Gogh aan kunstcriticus Aurier, een stilleven van Caillebotte en een kleurrijk landschap van Münter vanaf vandaag te zien in het museum

Het Van Gogh Museum heeft drie nieuwe aanwinsten weten te verwerven voor zijn collectie. Het gaat om een impressionistisch stilleven van Gustave Caillebotte, een landschap met huis van Gabriele Münter – het eerste schilderij van Münter in de Collectie Nederland – én een belangrijke brief van Vincent van Gogh, die hij schreef aan Albert Aurier als reactie op diens uitgebreide positieve recensie van zijn werk.​
De brief, het stilleven en het landschap zijn vanaf vandaag te zien in een speciale presentatie in het museum, waarin met 13 aanwinsten van de afgelopen 13 jaar wordt teruggeblikt op het 13-jarige directeurschap van Axel Rüger bij het Van Gogh Museum.

Brief van Vincent van Gogh aan Albert Aurier
Het museum is zeer verheugd met de verwerving van de brief die Vincent van Gogh in februari 1890 schreef aan dichter, auteur en criticus Albert Aurier (1865-1892). Aurier had vlak daarvoor in een tijdschrift een uitgebreide en lovende bespreking geschreven over het werk van Van Gogh, dat hij had bewonderd op de Salon des Indépendants van 1889 in Parijs en in 1890 bij Les XX in Brussel.

Op 9 of 10 februari 1890 pende Vincent van Gogh vanuit de inrichting in Saint-Rémy twee kantjes helemaal vol als antwoord op het artikel. Hij uitte zijn grote dankbaarheid aan de criticus voor de poëtische recensie: ‘in uw artikel vind ik mijn doeken terug, maar beter dan ze in werkelijkheid zijn, rijker, betekenisvoller’.

Van Gogh vond het lastig de complimenten uit het artikel gewoon in ontvangst te nemen. In plaats daarvan gaf hij op een emotionele toon zijn onzekerheden prijs en benadrukte de kwaliteiten van de kunstenaars die hij bewonderde en aan wie hij zichzelf schatplichtig achtte. In de brief beloofde Van Gogh Aurier als teken van dank bovendien een studie van cipressen, die de criticus in zijn stuk had beschreven als ‘nightmarish, flame-like black silhouettes’. 
​
‘Hartelijk dank voor uw artikel in de Mercure de France dat me zeer heeft verrast. Ik vind het erg goed als kunstwerk op zichzelf, ik vind dat u schildert met woorden; enfin, in uw artikel vind ik mijn doeken terug, maar beter dan ze in werkelijkheid zijn, rijker, betekenisvoller.’ - Brief van Vincent van Gogh aan Albert Aurier, 9 of 10 februari 1890
Enkele van de werken die Van Gogh in de brief noemt bevinden zich in de collectie van het museum, zoals zijn eigen Zonnebloemen, maar ook schilderijen van tijdgenoten die hij als mooi en belangrijk bestempelt.
De reactie van Van Gogh op de recensie van Aurier in de vorm van deze zeer rijke brief – waarin de kunstenaar reflecteert op zijn eigen kwaliteiten en op specifieke werken, de aard van het impressionisme en de presentatie van zijn werk – verschaft veel inzicht in de persoon Vincent van Gogh en zijn artistieke visie en wordt daarom gezien als een zeer belangrijke brief.

Gustave Caillebotte, Bord met perziken, ca. 1882. Van Gogh Museum, Amsterdam (aankoop met steun van de BankGiro Loterij)

Bord met perziken (ca. 1882) van Gustave Caillebotte
Tevens verwierf het museum door middel van aankoop een bijzonder stilleven van Gustave Caillebotte (1848-1894): Bord met perziken (ca. 1882). Caillebotte was een prominent vertegenwoordiger van de impressionistische beweging en diende als een inspiratie voor Van Gogh.
​
Caillebotte werkte in diverse genres, maar heeft vooral faam verworven door zijn verbeelding van het moderne stedelijke leven, waarvan het museum al een schilderij beheert. Minder bekend is de serie stillevens die hij in de jaren 1880 maakte. Hoewel ze maar een klein deel van het oeuvre van de kunstenaar uitmaken zijn ze zeer vooruitstrevend. Bord met perziken is met de radicale afsnijding, het gekantelde perspectief en de met virtuositeit geschilderde witte tafel, een werk dat verrassend modern aandoet.

Dit impressionistische stilleven, het eerste in de collectie, slaat een brug van traditionele realistische stillevens naar de post-impressionistische stillevens van Van Gogh.

Gabriele Münter, Huis in de winterzon, 1909. Van Gogh Museum, Amsterdam (aankoop met steun van de BankGiro Loterij). Foto: SeeItYourself / Jan-Kees Steenman

Huis in de winterzon (1909) van Gabriele Münter
Ook heeft het Van Gogh Museum een schilderij van Gabriele Münter (1877-1962) verworven: het eerste schilderij van deze kunstenares in een Nederlandse publieke collectie. Huis in de winterzon uit 1909 is karakteristiek voor het oeuvre van dit belangrijke lid van kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter; ze staat bekend om haar expressionistische landschappen met vaak kleurrijke huizen.
Gabriele Münter maakte dit werk op een cruciaal omslagmoment in haar carrière, waarbij Münter een expressionistischere stijl ontwikkelde. Münter was onderdeel van de kunstenaarsgroep Der Blaue Reiter, samen met andere kunstenaars zoals Kandinsky en Jawlensky. Het jaar 1908 wordt ook wel aangehaald als het moment waarop Jawlensky, Kandinsky en Münter in aanraking komen met het kleurgebruik van Van Gogh. Münter schreef zelf over haar relatie met Van Gogh: ‘[a]ls ik al een formeel voorbeeld had – en van 1903 tot 1913 was dat in zekere zin het geval – is dat Van Gogh geweest via Jawlensky en diens theorieën (zijn concept van de synthese)’. Van Kandinsky en Jawlensky is bekend dat ze tentoonstellingen van Van Goghs werk bezochten in München in 1908, waarschijnlijk samen met Münter. Ook zou ze toegang hebben gehad tot Van Goghs werk via reproducties die in omloop waren in deze periode.
Met de aankoop van Huis in de winterzon laat het museum een krachtig voorbeeld van de invloed van Vincent van Gogh op de Duitse Expressionisten zien.
Presentatie met aanwinsten uit de periode directeurschap Axel Rüger
De drie aanwinsten zijn vanaf vandaag te zien in een speciale presentatie in het museum, samen met een selectie van tien andere werken die het museum de afgelopen dertien jaar verworven heeft: de periode waarin Axel Rüger directeur van het museum was. Te zien is hoe de museumcollectie is verrijkt met schilderijen, tekeningen en prenten van uiteenlopende kunstenaars.
Tevens zijn twee brieven van Van Gogh aan zijn vriend Anthon van Rappard te zien die het museum kocht toen Rüger net directeur was. Zijn directeursperiode wordt nu afgesloten met wederom de aankoop van een brief van Van Gogh en daarmee is de cirkel rond.
De presentatie is gemaakt als dankbetuiging aan Rüger en de enthousiaste inzet en bevlogenheid waarmee hij het museum heeft verrijkt en geleid.  
De presentatie is te zien op de 3e verdieping van het museum tot en met 3 juni.

---