De jeugd van kunstenaar H.N. Werkman in Leens

Op de achtergrond druksels van kinderen uit de omgeving. Op de voorgrond een werktuig uit de negentiende eeuw.

In 2015 wordt de zeventigste sterfdag van Hendrik N. Werkman herdacht op verschillende plekken in Nederland. Werkman was een drukker en kunstenaar en groeide samen met zijn broers op in Leens. Op 10 april 1945 werd Werkman gefusilleerd door de Duitse bezetters, de reden hier van is nooit bekend geworden.  Bij zijn geboortedorp Leens en het aangrenzende landgoed Verhildersum worden de voetstappen, die de kunstenaar in zijn jeugd heeft gezet, uitgebeeld en naverteld.

Tekst Maresi Wijs
Foto’s Sterre Hurkens

De museumboerderij op Landgoed Borg Verhildersum in Leens heeft een grote metamorfose ondergaan. Het is niet alleen helemaal omgebouwd voor de nieuwe expositie, maar er is zelfs een hele nieuwe staalconstructie in de boerderij geplaatst. Zo is het gebouw ook beschermd tegen de aardbevingen in het noorden van Nederland.

De bedoeling van het museum is om verbindingen te leggen tussen het museum en de regio en tussen vroeger en nu. De expositie bevat allerlei elementen uit de periode van 1800 tot en met 1930 waarin Werkman leefde. Zo ook zelfgemaakt speelgoed van de broers Werkman uit hun jeugd. De vader van Hendrik Werkman was een veearts en er kwamen regelmatig paarden langs die geholpen moesten worden. Zo ontstond de liefde van Hendrik voor paarden. Dit zie je terug in de paardjes en de boekjes die hij en zijn broers knutselden. Het speelgoed is goed bewaard gebleven in de familie en is door een nazaat terecht gekomen bij het museum.

De klederdracht die het straatbeeld bepaalde van Werkman in zijn jonge jaren is in etalages met continue luchtvochtigheid tentoongesteld. Er is veel kleding ingestuurd naar de museumboerderij en de kledingstukken zijn bekeken door vrijwilligers van de textielcommissie. Zij hebben de ontvangen kledingstukken vergeleken met kleren op foto’s en konden zo uitzoeken van wie de kleding is geweest. De (handgemaakte) kledingstukken van de familie Werkman zijn op deze manier teruggevonden en tentoongesteld in de museumboerderij.

Niet alleen het vastleggen van geschiedenis is belangrijk, maar ook het doorgeven ervan aan kinderen en de jeugd erbij betrekken. Dit is op een leuke manier gedaan. Kinderen van drie basisscholen in Leens hebben geleerd over de negentiende eeuw in de vorm van verschillende workshops. Producten die uit deze workshops zijn gekomen zijn te zien bij de expositie. Filmpjes en door de kinderen gedrukt behang geven op een vrolijke manier de kijk van kinderen op het leven van de kunstenaar weer.

Naast de expositie in de boerderij is er nog een route door het dorp Leens. Bij een aantal gebouwen zijn bordjes geplaatst met een kleine uitleg en een QR code. Met deze code kan men via de smartphone op een site komen waarop een foto staat van het gebouw in de 19e eeuw en waarop meer uitleg wordt gegeven.

Werkman woonde in Leens tot zijn vader overleed. Tegenover het huis, de veeartsenijpraktijk, woonde de smid Ebel Westerhof en zijn vrouw Itje de Vries samen met hun dochter Ailke Westerhof. Ailke werkte van 1912 tot 1919 als verpleegster in de Balkanoorlog en de Eerste Wereldoorlog. Voor haar dappere diensten ontving zij verschillende medailles waaronder de Florence Nightingalemedaille. In september 1946 overleed Ailke op zeventigjarige leeftijd in haar geboorteplaats Leens. De straat waar zij geboren, getogen en overleden is, werd vernoemd naar haar: Zuster A. Westerhofstraat.

De expositie en route door Leens geven een goed beeld van de 19e eeuw en de jeugd van Hendrik N. Werkman. Een echte must voor de kunst en cultuurliefhebber. De expositie is te bezichtigen van april tot en met oktober 2015 op Landgoed Borg Verhildersum. Leeshier meer over Landgoed Borg Verhildersum en haar geschiedenis.

Ook in het Groninger Museum is er meer te leren over een deel van het leven van H.N. Werkman. Verschillende ‘druksels’ en schilderijen van Werkman uit de oorlogsjaren zijn tentoongesteld in het museum.