De Gouden Eeuw van Twente

100 topstukken uit de collectie van Rijksmuseum Twenthe 

Rijksmuseum Twenthe presenteert vanaf 18 april 2015 het beste uit de eigen collectie met de tentoonstelling De Gouden Eeuw van Twente. De tentoonstelling geeft een beeld van de glorietijd van Twente aan het begin van de 20ste eeuw, toen de Enschedese textielfabriek Van Heek & Co de grootste onderneming van het land was. Twente was een van de motoren van de Nederlandse economie en als er destijds een Quote 500 zou hebben bestaan, dan stond de familie Van Heek zonder twijfel in de top 10. De tentoonstelling plaatst de museumcollectie in de context van deze gouden tijd door de kunst te verbinden met hun oorspronkelijke eigenaren, de familie van Heek en alle andere grote mecenassen die dit museum hebben gemaakt tot wat het vandaag de dag is.  

Mecenassen centraal

Sinds de oprichting door de familie Van Heek  vertrouwden veel verzamelaars hun kunst toe aan

Rijksmuseum Twenthe. Dit heeft geleid tot een brede en zeer diverse collectie waarvan in dezetentoonstelling de hoogtepunten te zien zijn. Daarbij is een hoofdrol weggelegd voor ‘zij die de kunst schonken’, met schilderkunst van Joos van Cleve, Hans Memling, Hans Holbein, Jan Steen, Willem van Mieris, Johan Barthold Jongkind, Claude Monet, Renoir, George Hendrik Breitner, Jan Sluijters, herman de vries, Karel Appel, Richard Long e.v.a.

 

Claude Monet, Falaises près de Pourville, 1882

Paradoxale werkelijkheid

De Gouden Eeuw van Twente begon halverwege de 19de eeuw, kende haar hoogtepunt rond 1910 en eindigde in de jaren zestig met de teloorgang van de textielindustrie. De industrie bezorgde de regio economische ontwikkeling en technologische voortuitgang, en fabrikantenfamilies vergaarden grote rijkdom. Maar de fabrieksarbeiders leefden in bittere armoede en moesten strijden voor een fatsoenlijk loon. Tegelijkertijd voelden families als de Van Heeks zich verantwoordelijk voor de samenleving en wierpen zich op als hoeders van natuur, cultureel erfgoed en kunst in Oost-Nederland. De Van Heeks waren betrokken bij de oprichting van Overijssels Landschap en de restauratie van tal van monumenten. Hun ideaal om ‘de kunstzin en kunstliefde op te wekken bij het publiek van het oostelijk deel van ons land’ leidde in 1930 tot de oprichting van Rijksmuseum Twenthe.

 

Drie broers Van Heek
Het idee voor een museum kwam van Jan Bernard van Heek (1863-1923) die met zijn collectie schilderijen uit de Gouden Eeuw en de 19de eeuw de basis legde. Zijn broer Jan Herman van Heek (1873-1957) werd de eerste directeur en verrijkte het museum in dertig jaar tijd met een onschatbare collectie middeleeuwse werken. Een derde broer, Gerrit Jan van Heek jr. (1880-1958), schonk in de jaren veertig en vijftig een grote verzameling natuur- en dierschilderijen, wereldwijd de belangrijkste in zijn soort.

 

De Woudloper. De dierschilderijen van G.J. van Heek jr.

21 april t/m 16 augustus 2015

 

Jan Steen, de Luitspeelster ca 1665

Imponerende olifanten, angstaanjagende tijgers en aangrijpende jachttaferelen. De verzameling dierschilderijen van Gerrit Jan van Heek jr. (1880-1958) zijn getuigenissen van zijn drie passies: natuur, kunst en geld. Gedreven door zijn liefde voor de jacht en de natuur bracht deze Twentse textielbaron een zeer imposante verzameling dier- en natuurschilderijen van begin 20ste eeuw bijeen. De collectie bevat een groot aantal meesterwerken van de vier pioniers van het genre: Bruno Liljefors, Richard Friese, Wilhem Kuhnert en Carl Rungius en is daarmee de belangrijkste verzameling dierschilderijen uit de 20ste eeuw wereldwijd. In de tentoonstelling De Woudloper wordt een groot deel van deze collectie voor het eerst sinds twintig jaar in samenhang getoond. 

Familie Van Heek

Gerrit Jan jr. was nauw verbonden met de geschiedenis van Rijksmuseum Twenthe: zijn oudste broer Jan Bernard nam het initiatief tot de oprichting van RMT met de schenking van zijn collectie schilderijen uit de 17de en 19de eeuw aan de Staat. Zijn andere broer Jan Herman werd de eerste directeur en verrijkte het museum in dertig jaar tijd met een onschatbare collectie middeleeuwse werken. Als jongste broer schonk Gerrit Jan jr. in de jaren veertig en vijftig zijn verzameling dierschilderijen én een nieuwe museumvleugel. Ter gelegenheid van de vernieuwde collectiepresentatie Huis van Heek worden zijn dierschilderijen- en tekeningen voor het eerst sinds halverwege de jaren negentig in een aparte tentoonstelling getoond onder de titel De Woudloper.

 

0456, Koningstijger met geslagen indische antilope, Richard Friese z.j.

De Woudloper

Gerrit Jan jr. werd geboren op buitenhuis ’t Stroot nabij Enschede, waar hij als kind vele maanden struinend door de velden en het bos doorbracht. Deze jaren zullen zeker van invloed zijn geweest op zijn liefde voor de natuur en de jacht. Het jagersbloed stroomde door de aderen van de familie Van Heek en de jacht was destijds een geaccepteerde bezigheid. Gerrit Jan jr. publiceerde ook over het jagersleven. Zo schreef hij onder het pseudoniem De Woudloper columns in het tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging. Maar hoe ouder hij werd hoe meer de nadruk verschoof van de jacht naar de bescherming van de natuur. Gerrit Jan was onder andere (mede)oprichter van Landschap Overijssel.

 

Liefde voor de natuur

Ook de kunstverzameling van Gerrit Jan van Heek jr. vol dier- en natuurschilderijen is doordrongen van zijn liefde voor de natuur. De schilders die hij bewonderde en van wie hij werk kocht, waren bijna allen verwante zielen. Ook zij waren jagers en natuurliefhebbers. Zo creëerde Gerrit Jan jr. langzaam maar zeker een van de grootste verzamelingen van dierschilderijen van begin 20ste eeuw. De werken laten tevens zien naar welke landen hij graag reizen maakte: Scandinavië, vertegenwoordigd door de

schilders Bruno Liljefors en Alfred Zetterberg; Duitsland en Oostenrijk, weergegeven door Richard Friese en Noord-Amerika met het werk van Carl Rungius. Maar ook Nederland is vertegenwoordigd met de schilderijen van onder andere Piet van der Hem. In de tentoonstelling worden de werken getoond aan de hand van de reizen die Gerrit Jan maakte.

 

0355, Vos tredend uit besneeuwde bosrand, Bruno Liljefors, 1919

Huis van Heek op Kasteel Huis Bergh

Vanaf 26 april 2015 is in Huis Bergh, voormalig woonhuis van Jan Herman van Heek, een bijzondere tentoonstelling te zien, waarin een relatie wordt gelegd tussen kunst en sociale samenleving. De unieke kunstverzameling van kasteelbewoner Jan Herman van Heek bevat opvallend veel laatmiddeleeuwse, liefelijke voorstellingen van Maria, Jozef en het kindje Jezus. Deze kunstobjecten laten de maatschappelijke betekenis van de Heilige Familie in de late middeleeuwen zien: het gezin als hoeksteen van de samenleving ontstaat. Als tegenhanger worden in de tentoonstelling volksprenten getoond, die bij uitstek gaan over onheilige gezinnen. Deze prenten dienden als waarschuwing om mensen op het rechte pad te houden.

Rijksmuseum Twenthe
Lasondersingel 129-131
7514 BP  Enschede

0197, Waterbok, Wilhelm Kuhnert, z.j.

---