Armando 85 | Tussen het weten en begrijpen

'Seestuck' 2013 Armando

fragment Chinees behang 2015

Een tentoonstelling met hoogtepunten uit een rijk oeuvre

Sinds een klein half jaar is de collectie van Armando ondergebracht in het MOA Museum in Oud Amelsweerd. Voor mij een nieuwe ontdekking, deze prachtige locatie. Een 18e eeuwse historische buitenplaats omringd door een arcadisch landschap; een parklandschap in de geest van de verlichting. Men heeft hier drie collecties ondergebracht: de Armando collectie, de historische buitenplaats zelf en de collectie Chinees behang. En dat behang is onderdeel van de buitenplaats, de kamers zijn er ooit mee behangen enwerkelijk heel fraai. Blijkt ook de enige plek in Europa waar je dit kunt zien. Het werk van Armando vormt een fantastische eenheid met dit wonderlijke decor, een eenheid gevormd door de abstracte tegenstelling.

Armando heeft een omvangrijk oeuvre opgebouwd in de loop van zijn carrière. Als belangrijk lid van de Nul-groep gaf hij mee vorm aan het kunstklimaat in Nederland in de jaren '50 en '60. Met zijn kunst leverde hij een belangrijke bijdrage aan het denken over en herinneren aan de tweede wereld oorlog.

Opgegroeid in Amersfoort ziet hij de grote veranderingen die de oorlog teweeg brengt. Kamp Amersfoort speelt een belangrijke rol, onder extreme omstandigheden laten mensen hun masker vallen en zijn dan wie ze zijn. Het idillische landschap wordt het decor van mishandeling, vernedering en machtsmisbruik. De kunstenaar verzet zich tegen de dan heersende mentaliteit om alles zo snel mogelijk te vergeten en blijft middels zijn werk getuigen van deze periode. Ook later, als beeldhouwer, schrijver en theatermaker refereert hij hieraan. In zijn woorden: 'Ik zoek datgene wat zich tussen weten en begrijpen verbergt, een kleine aanduiding is al heel wat!'

Bij het binnen gaan in de ontvangstkamer tref ik meteen een vijfluik getiteld 'Schuldig landschap' aan: grote werken achter glas, landschapfoto's met een lijn toevoeging in potlood. Bijzonder, door zijn subtiliteit en indrukwekkende uitdrukking van zijn landschap.

'Schuldig Landschap' 1976 Armando

De begane grond bestaat uit verschillende kamers. Met de renovatie van dit huis is de keuze gemaakt om alles heel sober en essentieel te houden. Behalve de fantastische Chinese muren is alles kaal gelaten, waardoor het werk van Armando de eer krijgt die het verdient. Aansluitend in de Chinese salon zijn dan de abstracte beelden opgesteld.

Met de titels ‘Torso en Gestallt’ en ‘Der Arm’ uit 1988
In het zoeken naar een universele beeldtaal verkent de kunstenaar de ruimte tussen abstractie en figuratie. Zoals de Noord Europese abstract expressionisten, bijvoorbeeld Beckman en Bacon.

'Der Arm' 1988 Armando

Op de eerste verdieping zijn een achttal kamers, wat kleiner en wat groter, zonder het behang, dit is alleen op de begane grond. En hier heeft men een collectie ontroerende en op een bepaalde manier heel fragiele schilderijen gehangen.

Het lijkt een tegenstelling om dit werk fragiel te vinden, omdat het met brede kwast en dikke lagen, af en toe bijna geboetseerd, is opgebracht. Toch gaat voor mij deze term op. In het werk van Armanda is schoonheid nauw met kwaad verweven, bijvoorbeeld in de etsen van de Goya. Het ‘beschrijven van de schoonheid van het schuldige’.

Bij deze kunstenaar is ‘het schuldig landschap’ zo lieflijk en romantisch, maar intussen laat het martelingen en wreedheden toe. Anno nu, een 'Seestück' met dezelfde wrede 'schoonheid'. 

In de salon van de koning hangt dan een doek uit 1997 'Der Zaun' (het hek). Naarmate de tijd verstrijkt en de oorlog verder weg is, beseft Armando dat hij verder van zijn bron verwijderd raakt. 

Herinneringen vervagen en vervormen, slagvelden overgroeien. In zijn bundel ‘de straat en het struikgewas’ schrijft hij over hoe de tijd zich verwijderd. Met de dan volgende tekeningen begint de kunstenaar aan motieven die verwijzen naar kamp Amersfoort: hekwerken, ladders, wachttoren. Voorwerpen van de macht.  

Het gevecht tegen de tijd...
Deze werken, en met name de hekken, ken ik al langer, maar ze blijven me imponeren. Met zoveel intensiteit is de verf op het doek gebracht, zo beslist en eenvoudig lijkt de handeling!. Ik zeg lijkt, want daar is iets voor in gang gezet in het atelier.

'Der Zaun' 1997 Armando

In de kleine blauwe kamer 'Fahne' 1988
In het recente werk komen vaak de eerder gebruikte iconen naar voren, zoals de vlaggen. Na jaren alleen zwarte vlaggen en witte achtergrond te hebben geschilderd, draait de schilder het nu om: Een witte vlag op een zwarte achtergrond. Het verschil lijkt simpel, maar het effect is gigantisch. Alsof een gat in de achtergrond de hoofdrol gaat spelen, het wit komt op een onnaspreekbare manier naar je toe, het is niet goed in woorden duiden. Het zijn de verworvenheden van de meester.

De kunstenaar werkt graag met het principe herhaling in steeds een andere variatie en verwerkt dit dan weer in een andere dicipline, in een gedicht, een tekening of een beeldhouwwerk. Zo ook met het landschap.

‘Als ik schilder was zou ik een boom schilderen en ik zou aan hem moeten zien dat ik meer van ‘m begreep dan ik van hem kon weten ’ 

Het koetshuis van dit landhuis heeft men omgebouwd tot een cafe–restaurant met zelfgemaakte lekkere taart. Ook koop je hier je kaartje en liggen er een aantal gedichtbundels en catalogie die niet te duur en de moeite waard zijn.

De zolderverdieping is ingericht als een soort bibliotheek over het leven en werk van de kunstenaar, inmiddels 85 jaar oud, maar zeer aanwezig. Wil je graag het werk van Armando in een onvoorspelbare omgeving zien dan is dit MOA Museum meer dan een bezoek waard! Neem de tijd en laat alles op je inwerken. Je kijkt daarna anders naar het landschap. Het wil voor mij zeggen dat het hier gaat om kunst met een grote K. 

Bezoekadres
MOA
Koningslaan 9
3981 HD Bunnik

Recensie : Riedstra | kunstenaar |[email protected] | www.riedstra.eu

'Waldrand' 2012 Armando