Tentoonstelling Jan Toorop te zien in Gemeentemuseum Den Haag.

Bezonkenheid, Meditatie, Vuur, 1923 Potlood en zwart gekleurd krijt wit gehoogd op dun karton, geplakt op karton, 36,8 x 41,5 cm Kunsthandel Studio 2000

Jan Toorop (1858-1928) behoort met Van Gogh en Mondriaan tot de belangrijkste Nederlandse kunstenaars uit de periode rond 1900. Bij het grote publiek is hij vooral bekend door zijn werk in art nouveau stijl, maar dat zijn oeuvre veel meer stijlen omvat, is minder bekend. Hij liet zich inspireren door nieuwe internationale ontwikkelingen, zocht zijn geheel eigen weg in stromingen als het neo-impressionisme en het symbolisme en werd daarmee een van de vernieuwende krachten binnen de schilderkunst. Zo wist hij op zijn beurt weer andere kunstenaars te inspireren, onder wie Gustav Klimt. Deze tentoonstelling is mede het resultaat van het onderzoek dat gastconservator Gerard van Wezel al ruim dertig jaar naar Toorops werk doet. Het Gemeentemuseum Den Haag toont nu aan de hand van ruim 200 werken, waaronder topstukken uit binnen- en buitenland, Toorops veelzijdigheid in een groots overzicht.

Het werk van Toorop is geliefd bij een groot publiek en wordt vaak geassocieerd met art nouveau, vooral vanwege zijn bekende lithografie ter promotie van de Delftsche slaolie. Deze litho was zelfs zo bekend dat art nouveau in ons land ook wel slaoliestijl is gaan heten. Maar Toorops oeuvre omvat vele stijlen. Via zijn lidmaatschap van de Belgische kunstenaarsvereniging Les Vingt kwam hij in aanraking met Seurat en andere Franse pointillisten. Toorop paste deze techniek vervolgens op eigen wijze toe in zijn werk.

Op zijn beurt was Toorop weer een grote inspiratiebron voor andere kunstenaars en speelde hij een belangrijke rol in de ontwikkeling van de moderne kunst. Zo was hij een van de initiatiefnemers van de eerste Van Gogh tentoonstelling in 1892 en bracht hij kort na de eeuwwisseling het luminisme naar Amsterdam, waar het grote invloed had op kunstenaars als Mondriaan. Hij was nauw betrokken bij de oprichting van de Moderne Kunstkring, werkte mee aan de Beurs van Berlage, ontwierp grote decoratieprogramma’s voor kerken en was in vele opzichten de kunstenaar die Nederland opende voor internationale moderne tendensen.

In de periode 1891-1893 vond Toorop zijn geheel eigen symbolistische stijl. De dagelijkse realiteit verdween uit zijn werk en maakte plaats voor dromerige, bijzonder fantasierijke voorstellingen. Fatalisme (1893) is daar een duidelijk voorbeeld van. Toorop exposeerde in die periode onder meer in Wenen, waar hij een inspiratiebron werd voor de Weense avant-garde kunstenaars, zoals Klimt.

Toorop lijkt de verschillende stijlen voortdurend af te wisselen, maar het onderzoek van Gerard van Wezel toont dat Toorop juist in die afwisseling bewust consistent was. Hij stemde zijn stijl af op de situatie waarin het werk moest functioneren of reageerde op de context waarin het gepresenteerd werd, in dialoog met internationale tendensen. Hiermee was hij een en van de eerste écht moderne kunstenaars en een belangrijke speler in de internationale avant-garde.

Publicaties
De rijk geïllustreerde catalogus bij de tentoonstelling vormt tevens het eerste deel van de driedelige complete oeuvrecatalogus door Gerard van Wezel die in zijn geheel door WBOOKS zal worden uitgegeven. Het eerste deel, de publiekscatalogus, verschijnt gelijktijdig met de tentoonstelling. De andere twee delen volgen in 2017-2018.
Voor kindern is er het prentenboek van de Belgische illustrator Kitty Crowther Jan Toorop – Het lied van de tijd. Dit bijzondere kinderkunstboek verschijnt in samenwerking met Uitgeverij Leopold en vormt de aanleiding voor een bijbehorende tentoonstelling in de kindermuseumzaal.

Belangrijke bruiklenen
De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door de genereuze steun van Fonds 21 en VSBfonds. Dankzij hun steun en die van het K.F. Hein Fonds, Stichting De Gijselaar-Hintzenfonds en Stichting Gifted Art is het o.a. gelukt om een aantal belangrijke topstukken uit Toorops oeuvre die nooit eerder in Nederland zijn getoond naar Den Haag te halen. Met hun komst maken deze werken de tentoonstelling tot een groots oeuvreoverzicht waaruit blijkt dat het belang van Toorop niet te onderschatten is.
​
Na Den Haag zal de tentoonstelling in aangepaste vorm doorreizen naar Villa Stuck in München, Museum Bröhan in Berlijn en naar het Musée d’Orsay in Parijs.

Gemeentemuseum Den HaagStadhouderslaan 41
2517 HV Den Haag
http://www.gemeentemuseum.nl

---